2022 yılı Şubat ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in Ukrayna topraklarında “özel askeri operasyon” düzenleyeceklerini açıklaması ile Rusya-Ukrayna Savaşı başladı. Bu “savaş”ın başlama nedeni olarak Ukrayna’yı “Neo-Nazilerden temizleme”, Rusça konuşulan bölgeleri (ülkenin güneydoğusundaki) koruma gibi iki önemli meşrulaştırma aracı açıklanmıştı. Elbette arka planında NATO ülkelerinin, özellikle de Amerika Birleşik Devletleri’nin, Rusya’yı yok etme yaklaşımı olduğuna dair bir varoluşsal alt bilinç söz konusu idi. Nitekim 2022 Şubat ayından bu yana hem Batı hem de Rusya karşılıklı olarak ötekileştirmeler üzerinden bir varoluş savaşı devam ettirmekte. Üçüncü yılına giren savaşın devam ettiği teritoryal alan Ağustos 2024’e kadar Ukrayna idi ancak son Kursk saldırısı ile savaş Rusya topraklarına taşındı. Peki savaşın cephesi değişirken gidişatı da değişecek mi? Son gelişmeler ekseninde savaşı Rusya topraklarına taşıyan Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski neyi hedefliyor? Rusya Federasyonu’nu beklemediği bir saldırı ile şaşırtan bu gelişme karşısında Putin’in hamlesi ne olacak? Tüm bu sorulara özellikle Rusya’nın da dönem dönem referansta bulunduğu Hitler Almanyası ve Nazi yaklaşımlarına ilişkin tarihsel noktalara da odaklanarak bakılması gerekli.
Hitleri Yok Eden Cephe: KURSK
2. Dünya Savaşı başladığı dönemde Stalin ve Hitler belli bir süre iyi ilişkilerini devam ettirmişti. Ancak paylaşım ve çıkar çatışması SSCB ve Nazi Almanyası’nı karşı karşıya getirdi. İki güç arasındaki çatışmalardan en dikkat çekeni ise Temmuz 1943’te Kursk Muharebesi idi. Hitler’in, Stalingrad Muharebesi’nde Sovyet Kızıl Ordusu tarafından yıkıcı bir şekilde yenilgiye uğratılması ile SSCB gücünü ortaya koymuştu. Ancak Hitler saldırıları sonlandırmamış ve Almanya’nın II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi’nde hâkimiyetini yeniden kazanması için son bir yıldırım saldırısı planlanmıştı: Kursk Muharebesi. Bu savaşın en önemli yönü Almanya ve Sovyetlerin özellikle karada karşı karşıya geldiği tanklar savaşı olarak karşımıza çıkmasıdır. Nitekim Ağustos 2024’te bu kez Ukrayna, Alman tankları ile Kursk’a girdi.
Konu, Rusya ve Rus topraklarında gerçekleşen gelişmeler olunca tarih de kendini arka planda gösteriyor. Birkaç noktaya dikkat çekmekte fayda var. İlk olarak Zelenski’nin Kursk saldırısı da tıpkı Hitler Almanyası’nın, Almanya’nın hala zorlu bir düşman olduğunu göstermek istemesindeki amaçla aynı olabilir. Bunun nedeni ise özellikle son dönemde AB ve ABD’nin Ukrayna’nın kendi topraklarında devam eden savaşta yaşadığı sorunlar karşısında azalan destekleri idi. Bir diğer konu ise tıpkı Hitler Almanyası gibi Zelenski’nin de bölgenin güvenlik açıklarını görmesidir. Bu nedenle Ukrayna askerleri, Rusya’nın askeri personelinin Ukrayna topraklarında savaşmasını fırsat bilerek bu operasyonu az sayıda asker ile başlattı. Böylece Ukrayna ordusu ani saldırı ile hızla ilerleme fırsatı buldu. Buna ilaveten Ukrayna ordusu, ilerlemelerini ve ele geçirdikleri bölgeleri sosyal medya aracılığıyla paylaşarak psikolojik üstünlük yaratma stratejisini benimsedi. Hatta Batı medyası da bu haberlere yer vererek Rusya ve Putin’in, Ukrayna’nın ani saldırı karşısındaki yaklaşımına ve politik durumuna dair süreci hızla markaj altına aldı. Ukrayna’nın, Kursk’ta hızla Sudzha ve Korenevo kasabalarına ilerlediği görüldü ve son olarak da yaklaşık 1.000 km2’lik bir alanı kontrol altına aldığı söyleniyor. Ancak şunu da unutmamak gerekir ki, bu saldırı ile Zelenski büyük bir risk aldı ve sonuç itibariyle elde edilecek olanın zafer mi yoksa kısa çaplı bir başarı mı olacağı belli değil. Ayrıca özellikle sosyal medyada yer alan dezenformasyon ve bilgi kirliliği de söz konusu. Telegram kanallarında Rus ve Ukrayna paylaşımı yapılan alanlarda bu konu özellikle bir psikolojik ve enformasyon savaşı haline gelmiş durumda. Son örneklerden biri, Ukrayna askerlerinin ilerlemesine dair videoların görüntüleri ekseninde karşımıza çıkıyor.[1]
Kurks’ta Rusya Açısından Son Durum Nedir?
Rusya esasında savaşın kendi topraklarına gelmeyeceğini düşünse de stratejik olarak kendi açıklarını da kontrol etmesi gerekli idi. Burada Rusya Genelkurmay Başkanı Valery Gerasimov’un konumu da düşünülmeli. Geçtiğimiz günlerde Kursk’ta gerçekleşen Ukrayna saldırısı kapsamında yapılan toplantıda, Vladimir Putin’in pek mutlu olmadığı görülmüştü. Keza unutulmamalı ki, Rusya’da bir yanda da Savunma Bakanlığında yaşanan yolsuzluklara dair araştırmalar ve operasyonlar devam ediyor.[2] Bu durum Rusya’nın savunma açısından da işlerini zora sokmuş durumda denebilir. Nitekim, Kursk’ta terör saldırıları kapsamında Rusya Federal Güvenlik Servisi (FSB) yer alması belirtilen yolsuzlukla mücadele ekseninde ve güvenlik açıkları bağlamında yorumlanmalı. En önemlisi de Gerasimov yerine bölgede FSB Başkanı Aleksandr Bortnikov’un öne çıkması.
Rusya bölgede kısa sürede Kursk, Bryansk ve Belgorod şehirlerinde OHAL ilan etti ve bölge halkını hızla tasfiyeye başladı. Yine bölgeyi terörle mücadele operasyonu kapsamına alarak tekrar kontrol altına almaya çalışıyor. Terör ile mücadele kapsamında ise kimlik ve araç kontrolleri güvenlik güçleri tarafından yapılırken, aynı zamanda iletişim hizmetleri yani telefon ve telekomünikasyon noktasında kontroller de de yapılmaya başlandı. Bu durum daha öncesinde Crocus ve Dağıstan’da gerçekleşen terör saldırıları ile de karşımıza çıkmıştır. OHAL ilan edilir edilmez hızla belli hakların sınırlanması söz konusu.
Öte yandan Rusya Güvenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Dmitry Medvedev yine şahin açıklamaları ile sadece Ukrayna’yı değil Batı’yı da eleştirmekte. Özellikle Bild’de yer alan Alman tanklarının Rus topraklarında olduğuna dair yazıya ilişkin Medvedev “En yeni Rus tanklarını Platz d. Republik’e getirmek için her şeyi yapacağız.” açıklamasında bulundu. Bu açıdan savaşın muhatabının Ukrayna’dan ziyade, Batı olduğu bir kez daha hatırlatılmış oldu. Kısaca tarihsel atıflar yeniden öne çıkarıldı.
Nitekim Ukrayna saldırısı ile Rusya, bölgedeki halkı tahliye ederken aynı zamanda diğer cephelerden askerlerin bir kısmı da Kursk’a kaydırılmakta. Elbette sadece askeri şartların doğrudan saldırı ya da savunma odaklı olduğu düşünülmemeli. Çünkü bölgenin sahip olduğu coğrafi durum da dikkate alındığında Rusya’nın sadece IHA, füze vb. askeri araçlar ile değil aynı zamanda coğrafi özellikleri de dikkate alması elzem. Bu açıdan bölgede ormanların askerlerin saklanmasına elverişli yapısı karşısında Sumy ve Kursk bölgelerinde yangın bombaları ile de müdahale edeceği paylaşımları söz konusu.[3]
Gelinen son noktada Rusya bölgede terör kapsamında harekâtları devam ettirmekte ve hızla savunmaya yönelik askeri anlamda kendini güçlendirme girişimlerine odaklanmakta. Ancak bu yeni cephe açılışı ve Rus topraklarına savaşın taşınması Rusya’yı şaşırtırken, Putin’i de açıkça kızdırdı. Rusya’nın güvenirliği sarsıldı. 2008 yılında Gürcistan’a gerçekleşen askeri operasyon akıllara gelecek olursa ordusunun yetersizliğinin görüldüğü ve hızla modernizasyon sürecinin başladığı hatırlanacaktır. Tıpkı bu süreç gibi, bu kez de Rusya’da sınırların güvensizliği konusu ortaya çıktı. Rus topraklarında uzun süreli bir Ukrayna işgali ya da saldırısı devam edecek mi net olmasa da Rusya’nın savaşı kendi topraklarında hissetmesi savaşın seyrini ve ivmesini değiştirdi. Ukrayna açısından ise bu durum kendi topraklarında kaybetme durumunda olduğu savaşın cephesini değiştirme ve yayma odaklı. Zelenski’nin hem Batı desteğini arttırma çabası hem de Rusya ile pazarlık yapmada elini güçlendirecek bir adım olarak Kursk bir zafer mi yoksa hezimet mi olacak yakın bir zamanda görülecek.
[Doç. Dr. Merve Suna Özel Özcan, Kırıkkale Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesidir.][1] Ukrayna askerlerinin Lgov’a girdiklerini iddia eden videonun sahte olduğuna dair paylaşımlar söz konusu. Özellikle bu yalanlamalar videoda yer alan tabela ve yazım farklılıkları odaklı oluyor. https://t.me/DDGeopolitics/119265
[2] Dmitry Bulgakov gibi üst düzey askeri isimler bu yolsuzluk operasyonunda tutuklanmıştı. Yani operasyon özellikle üst düzey yetkililer ekseninde devam ediyor.
[3] Özellikle telegram üzerinde paylaşımlar çok fazla yapılmakta. Haberin yer aldığı telegram kanalı Muhbir bu açıdan Rusya’nın bölgedeki durumuna dair güncel bilgiler paylaşmakta.
