Azerbaycan kendi topraklarını Ermeni işgalinden kurtardıktan sonra bir türlü barış anlaşması imzalayamadı. Güney Kafkasya bölgesi üzerinde nüfuz mücadelesinin yeniden alevlendiğine şahit oluyoruz. Ermenistan’da Paşinyan’ın Rusya etkisini kırmaya yönelik teşebbüsleri başta Fransa olmak üzere Avrupa ülkeleri ile yapılan görüşmeler ve mutabakatlar Erivan’ın tehlikeli oyunları ve Batı’nın “müttefik çalma” girişimleri olarak değerlendirilebilir.
Ermenistan Kamuoyunda Rusya
Ermenistan Başbakanı Paşinyan, şubat ayındaki açıklamasına Rusya’nın başını çektiği Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü (KGAÖ) ülkesine gerekli destek vermediğinden yakındı, örgüt üyeliğini dondurması gerektiğini söyledi, hatta geçtiğimiz sene bazı üst düzey Rus yetkililerin Ermenistan halkını açıkça isyan etmeye ve hükümeti devirmeye çağırdığını da belirtti.
Avrupa Parlamentosu’nda (AP) geçtiğimiz çarşamba günü Ermenistan’ın Avrupa Birliği’ne üyelik olasılığının değerlendirilmesini öneren bir kararı kabul etti, bundan kısa süre önce Ermenistan Dışişleri Bakanı Ararat Mirzoyan verdiği bir röportajda, Ermenistan’ın AB’ye başvurmayı düşündüğünü söylemişti. Ayrıca Mirzoyan Ermenistan’ın bağımsızlığını kazanmasından sonra ülkede konuşlandırılmış Uluslararası Zvartnots Havalimanı’nda görev yapan Rus “barış güçlerine” ihtiyaçları olmadığını da söyledi.
ABD’li araştırma kuruluşunun paylaştığı Ermenistan’da yapılan kamuoyu araştırmasına göre, Rusya, Azerbaycan ve Türkiye’den sonra üçüncü en büyük tehdit olarak görülüyor. Rusya ise olup bitenleri dikkatli izliyor, gelişmelere göre değerlendirme yapacağını belirtiyor.
Ermenistan Kimlerin İlgisini Çekiyor?
Uluslararası güvensizlik düzeyinin en yüksek olduğu bu dönemlerde birçok bölgede olduğu gibi Güney Kafkasya’da da ortam gergin. En son Münih güvenlik konferansı öncesinde yayınlanan raporda da belirtildiği gibi “lose lose” (kaybet- kaybet) anlayışıyla hareket eden ülkeler rakiplerini zayıflatma peşindeler.
Bu bağlamda kırılgan barış ortamını kalıcı barışa dönmesini istemeyenler, dondurulmuş ihtilaf (frosen conflict) olmaktan çıkan Karabağ meselesinin Azerbaycan lehine çözülmesinden rahatsız olanlar Azerbaycan -Ermenistan barış anlaşmasının imzalanmasını istemiyorlar. Bu yüzden savaş ve çatışmalardan beslenenler yangına körükle gidiyorlar. Kim bunlar derseniz, başta bölge ile yakın ilişkisi olmayan güçlerdir.
Rusya’yı önce Güney Kafkasya’daki ileri karakolu olarak gördüğü Ermenistan’dan, sonra da bölgeden çıkarmak ve Erivan’ın Tahran’la özellikle askeri alanda iş birliğini en aza indirmek isteyen ABD’den tutun, Savunma Bakan Yardımcısı James Heappie’nin “Rusya’dan gelen tehditler” karşısında Ermenistan’ı desteklemeye hazır olduğunu belirten İngiltere’ye kadar ilgilerin bu bölgeye yöneldiğini görüyoruz. Bunun dışında Fransa ve Hindistan’ın da burada aktif politikalar yürüttüğü biliniyor.
Askeri İş Birliğinde Ortakların Değişimi
Şubat ayın başlarında Ermenistan Savunma Bakanı Suren Papikyan bir röportajında, “silah alımlarının çeşitlendirilmesi sürecinde yeni ortaklar edindik ve birçok süper güçle ilişkiler kurduk, özellikle Hindistan ve Fransa savunma alanında ana ortaklarımız haline geldi” dedi. Bu bağlamda Başbakan Paşinyan da daha önce Erivan’ın askeri-teknik iş birliği kuracak ülkeler arayışında olduğunu belirterek, “önceki dönemde savunma sektöründeki ilişkilerimizin %95-97’si Rusya Federasyonu ileydi, artık bu hem objektif hem de subjektif nedenlerden dolayı olamaz” deyip askeri çeşitlendirmeden bahsetmişti.
Özellikle Hindistan’ın son iki yılda Ermenistan’ın ana silah tedarikçisi haline geldiğini görüyoruz. Erivan, Yeni Delhi’den Akash hava savunma sistemi, Pinaka füze rampaları, Rus patenti altında Üretilen Konkurs Tanksavar Füze Sistemleri, 80 Mm Ve 155 Mm Obüsler Ve Diğer Silahları Satın Aldı.
Ermenistan Yeni Delhi’nin Deneme Tahtası Haline Gelebilir
Aralık 2023 Hindistan Ulusal Haber Ajansı, Savunma işbirliğinin Hindistan-Ermenistan ikili ilişkilerinin temel dayanağını oluşturduğuna dikkat çekti ve son yıllarda Yeni Delhi, Erivan’a önemli miktarda askeri teçhizat sağladığını, füze sisteminin teslimatlarının 2024 yılının ikinci çeyreğinde başlaması beklendiğini belirtti.
Hint uzmanların sözlerine de yer veren haberde, Hindistan’ın Ermenistan’la savunma işbirliğini geliştirmede temel çıkarlarına da vurgu yapıldı. Buna göre, Erivan, Keşmir konusunda Hindistan’ın yanında olduğundan, Azerbaycan-Türkiye-Pakistan üçlüsüne karşı Ermenistan’ın desteklenmesi gerektiğine de dikkat çekildi.
Diğer önemli konular arasında ekonomik işbirliği ve lojistik yer alıyor. Kuzey-Güney koridorunun önemine vurgu yapan Hindistan burada Ermenistan’ın kilit rolüne dikkat çekiyor. Bunun için Hindistan, stratejik ihracat gayesiyle Ermenistan’a bir hava koridoru oluşturuyor. IADN (Hindistan Havacılık ve Uzay Savunma Haberleri) tarafından aktarılan bilgiye göre, Hindistan stratejik öneme sahip ihracatı idare etmek için Ermenistan’a Hava Koridoru kurdu. HAL & CONCOR, aynı amaçla bir Ortak Çalışma Grubu olan HALCON’u kurmuş, bu da Hindistan ve Ermenistan arasındaki lojistiği güçlendirecek.
Günümüzde ise Ermenistan, İran ve Hindistan üzerinden geçen rotada pilot kargo taşımacılığına başladığı belirtiliyor. Ermenistanlı yetkililer, bir ticaret rotası başlatmak için Hindistan ve İran ile aktif olarak müzakere edildiğini, yıl sonuna kadar da İran’ın Çabahar limanına erişim sağlamayı ve uluslararası Kuzey-Güney ulaşım koridoruna katılmayı beklediğini söylüyorlar.
Fransa’nın Rusya İntikamı
Geçtiğimiz yıllarda BM’nin Karabağ kararlarının uygulanmasını engelleyen Fransa ise günümüzde de pasif durmuyor. Fransa değişen koşullar ve konjonktürün beraberinde getirdiği fırsatlardan istifade etme peşinde. Güney Kafkasya bağlamında ise Afrika’daki nüfuz alanlarından Rusya’nın müdahalesiyle çıkarılan Fransa, Ukrayna ile uğraşan Moskova’nın ikinci cephe açmak istemediğini düşündüğünden Erivan ile özellikle askeri işbirliğine yoğunlaşmış durumda.
Fransa’nın Ermenistan’a Bastion zırhlı araçları, Thales Group’tan üç Ground Master 200 orta menzilli radar ve MBDA’dan Mistral uçaksavar füze sistemleri sağladığı biliniyor. Fransa Savunma Bakanı Sebastian Lecornu, yakında Ermeni mevkidaşı ile Erivan’da düzenlediği ortak brifingde, “Ermenistan’ın kısa ve orta menzilli füzelere ihtiyacı varsa temin edileceğini” söyledi.
Avrupa Ermenistan’a “Havuçlar” Sunuyor
Bölgedeki eski-yeni oyuncu Avrupa ise, Ermenistan’ın güvenlik ve ekonomi alanlardaki destekten vize kolaylığına kadar birçok bonus sunuyor. AB yetkililerine göre, Ermenistan-AB ilişkileri hiçbir dönemde bugünkü kadar güçlü olmamıştı. Ortaklığının derinleştirme ve genişletme konusunda ilerlediğini söyleyen AB’nin Uluslararası Ortaklıktan Sorumlu Komiseri Jutta Urpilainen bunun Ermenistan ile AB arasındaki Kapsamlı ve Genişletilmiş Ortaklık Anlaşması’nın temelinde olduğunun altını çizdi. Halihazırda ise “iddialı yeni bir ortaklık programının hazırlıklarına başladıklarını” ve bunun üç sütundan oluşmasını önerdiklerini kaydetti. AB yetkilisi ayrıca Ermenistan ile Azerbaycan arasındaki ilişkilerin normalleşme sürecine olan kararlılığının değişmediğini, her iki ülkenin egemenliğinin ve toprak bütünlüğünün tanınması ilkelerine dayanan istikrarlı ve kalıcı barışı desteklemeye hazır olduklarını dile getirdi. “Her türlü güç kullanımını veya güç tehdidini reddediyoruz ve çatışmaların barışçıl çözümünü desteklemeye devam ediyoruz” diye sözlerine ekledi. Bu sözlerinin ne kadar samimi olduğunu ileriki günlerde hep beraber göreceğiz.
Sonuç olarak, Rusya’ya “küsen” Erivan yönetimi, eski mütefikinden uzaklaşmaya ve “Azerbaycan’ın olası saldırısına” karşı silahlanmaya devam ediyor. Ancak Erivan’ın barış sürecine katkı sunmayan ve iç kamuoyuna yönelik bu adımları sadece ülke ekonomisine zarar veriyor. Zira askeri uzmanlara göre, Hindistan ve Fransa’nın sağladığı silah tedarikine rağmen, Ermenistan askeri kapasite anlamında Azerbaycan’ın yanına bile yaklaşamaz. Dolayısıyla hem askeri, hem siyasi, hem de jeopolitik öngörü bakımından barış anlaşmasının imzalanması Ermenistan’ın lehine; zira Azerbaycan ve Türkiye ile iyi komşuluk ilişkilerine bir alternatif yok.
